Haarlem Samen Anders
Afgelopen november brachten we met verschillende partijen die samenwerken aan de stedelijke ontwikkeling in Haarlem 24 uur samen door in Zwolle. Dit was al de tweede 24-uurssessie van ‘Haarlem Samen Anders’. Het was een bijzondere ervaring waar partijen die ‘makkelijk’ met elkaar in conflict komen, nu de tijd en ruimte hadden om constructief in gesprek te gaan en samen na te denken over hoe hun samenwerking ook anders kan. Maar waarom kozen we voor deze bijzondere vorm, en wat hield dit traject verder in?
‘Haarlem Samen Anders’ is een samenwerkingsverband tussen de gemeente Haarlem, woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars om op een verbindende manier te werken aan woningbouwopgaves in Haarlem. Door schaarse ruimte, middelen en capaciteit, strengere milieunormen, gevolgen van de energietransitie en de toenemende druk op de woningmarkt, werken deze partijen samen in een erg uitdagende context. Partijen hebben in zulke situaties vaak de neiging om vast te houden aan hun eigen belangen. Ze denken dat ze zo hun positie kunnen verstevigen. In werkelijkheid hebben ze elkaar juist nodig om hun doelstellingen te bereiken.
Al twee jaar begeleiden wij als PM Haarlem Samen Anders. We stimuleerden onderling vertrouwen tussen partijen en verstevigden samenwerking in het netwerk door te leren van de praktijk. Onder andere door 24 uur samen in een andere stad door te brengen. We gingen op bezoek bij de Spoorzone in Zwolle, maakten kennis met het Zwolse Concilium, keken terug op twee jaar samenwerking, en we keken vooruit. Zo deden we nieuwe inspiratie en inzichten op en ontstond er informeel contact.
Gedurende twee jaar leerden we van de praktijk door dilemma’s te bespreken die voortkwamen uit de directe ervaringen van de Samen Anders leden. Op basis van deze reflectieve gesprekken reikten wij een aantal instrumenten aan die de complexe samenwerking tussen gemeente, corporaties en ontwikkelaars kan ondersteunen. Deze instrumenten vormen een toevoeging aan het Haarlems Ruimtelijk Plan Proces voor gebiedsontwikkeling.
Samen Anders instrumenten
We introduceerden de ‘gespreksleidraad’. Dit is een agenda voor een startgesprek tussen de betrokken partijen bij een gebiedsontwikkeling met specifieke vragen. Zo verkennen de partijen via een gegeven volgorde eerst de situatie en vervolgens elkaar ambities en belangen. Ook wordt er expliciet openheid gevraagd over wat volgens de verschillende partijen (financieel) wel of niet haalbaar is. Wanneer de samenwerkende partijen deze stappen hebben doorlopen stellen ze spelregels op voor de onderhandelingen die gaan komen. Zo ontstaat er, in plaats van onderhandelingen die gericht zijn op ‘winst voor de één – verlies voor de ander’, een gesprek waarin partijen zich samen richten op het verbeteren van de wijk. Op die manier kunnen de partijen samen waarde toevoegen aan de wijk waar alle partijen zich comfortabel bij voelen. Openheid en transparantie zijn hierbij essentieel.
Zo’n startgesprek maakt het mogelijk voor partijen om samen te kijken naar opties en scenario’s voor het gebied dat ze willen ontwikkelen én om ‘rules of the game’ te formuleren die kunnen dienen als leidraad. Ook voor de momenten waarop de samenwerking onverhoopt tegen nieuwe ontwikkelingen aanloopt, bijvoorbeeld door veranderingen in wet- en regelgeving, bij de betreffende organisaties, of in de wijk zelf.
Als de samenwerking echt vastloopt kan een ander instrument, de ‘time-out kaart’, worden gebruikt. Vaak is het op zo’n moment niet duidelijk wat er precies aan de hand is of hebben betrokken partijen daar ieder een ander idee over. Mensen vormen namelijk snel aannames op basis waarvan ze handelen. De kunst is dan om samen uit te zoomen en om scherp te krijgen welke dilemma’s er daadwerkelijk zijn. De ‘time-out kaart’ biedt een leidraad voor gesprekken waarbij partijen voorbij hun eigen aannames komen en samen de onderliggende dilemma’s onderzoeken. Zo kunnen er vervolgstappen geformuleerd worden.
Basis voor vervolg
Zoals bij elke ingewikkeld samenwerkingsverband loopt het bij Haarlem Samen Anders ook niet altijd even soepel. Wrevel, irritatie en miscommunicatie kunnen altijd voorbijkomen. Maar er ontstaat een basis van vertrouwen en lerend vermogen doordat partijen ten eerste tijd besteden met elkaar, ten tweede samen reflecteren op de ontstane situatie en daarbij de moeite nemen om elkaar te begrijpen, en ten slotte van de praktijksituaties leren en de lessen meenemen in toekomstige projecten. Dit komt uiteindelijk ten goede aan de ontwikkeling van de stad. De band die zo ontstaat tussen de mensen van de gemeente, corporaties en ontwikkelaars zorgt voor korte lijntjes, een sterker verbonden netwerk, én voor een aanstekelijk enthousiasme voor Haarlem. In het komende jaar gaan we aan de slag met het uitbreiden van dit Samen Anders netwerk. De beweging is ingezet.
Ben je benieuwd geworden naar de instrumenten die hier genoemd worden, download hieronder een preview, of stuur ons een mailtje! We praten er graag verder over.