Democratische ervaring in Amsterdam Oost
Op 23 november 2024 kwamen 220 bewoners van Amsterdam Oost een hele zaterdag bijeen. Deze gelote bewoners spraken met elkaar over binding met de buurt. Aan het eind van de dag werden ongeveer 25 adviezen aangeboden aan de stadsdeelcommissie. Het was voor het eerst dat het stadsdeel Oost zo een stadsdeelpanel organiseerde. Wij ondersteunden bij de organisatie van de dag. Als PM zijn wij gewend om te beginnen met een conflict of een probleem en daar een passende participatievorm bij te zoeken (zie ons rapport Grip op het gedoe). Echter, bij het opzetten van de stadsdeelpanels staat de vorm al vast. Hoe ga je daar mee om? En hoe zag de dag eruit?
Allereerst moet er natuurlijk een onderwerp gevonden worden. Belangrijk bij deze keuze is om het democratisch zelfvertrouwen van bewoners in het oog te houden. In andere woorden, je wil een onderwerp kiezen waarover bewoners mee kunnen, willen én durven praten. Bewoners moeten ook het gevoel hebben dat ze deskundig genoeg zijn om over een onderwerp mee te praten. Of juist dat ze meer of andere kennis hebben over een onderwerp dan de gemeente-ambtenaar. Een onderwerp dat dicht bij huis ligt of een vraag zonder ambtelijk jargon vindt ook eerder herkenning. Bewoners zullen minder snel participeren als ze het onderwerp niet interessant vinden, of denken dat anderen beter in staat zijn om adviezen over dit onderwerp te geven. Een toegankelijk, behapbaar en uitnodigend onderwerp helpt ook bij het aantrekken van een diverse groep deelnemers.
Met dit in het achterhoofd zijn we met de stadsdeelcommissie in gesprek gegaan over de onderwerpen en thema’s waarvan zij benieuwd waren hoe bewoners in Oost daar over dachten. Naar aanleiding van deze gesprekken koos de stadsdeelcommissie voor het onderwerp ‘verbinding met de buurt en je thuis voelen in Oost’. Nu was het tijd om het programma te ontwerpen en de begeleiding op de dag zelf voor te bereiden.
Doelen van de dag
Vaak wordt er gezegd dat als je een perfect advies wil, je geen burgerberaad of -panel moet organiseren. Als het doel een perfect advies is, kan je beter experts vragen dit advies te schrijven. Uit de gesprekken met de stadsdeelcommissie Oost bleek al dat zij ook niet op zoek waren naar een perfect advies. Ze vonden het belangrijker dat een grote groep bewoners uit Oost, die misschien nog nooit met de gemeente te maken had gehad, bij elkaar kwam en samen in gesprek ging over wat zij belangrijk vinden in hun buurt en waar zij tegenaan lopen.
Om dit nog iets concreter te maken stelden we samen met het commissie drie doelen op; een democratische ervaring voor panelleden, activering van de buurt, en het formuleren van adviezen. Met het oog op deze drie doelen hebben we het programma van de dag ontworpen.
Zelf aan de slag
Tijdens het ochtendprogramma verkenden deelnemers eerst zelf het onderwerp voordat ze na de lunch in groepjes met elkaar verder in gesprek gingen. In deze groepen bepaalden de deelnemers zelf welk onderwerp ze wilden uitdiepen en waar ze adviezen over wilden formuleren. Ook was het aan de deelnemers zelf hoe ze tot een onderwerp of een advies kwamen. Waren ze op zoek naar consensus, of kozen ze ervoor om te stemmen? Ze konden ook experts inroepen om hen te vertellen wat er al gebeurde in de buurt of vragen te beantwoorden.
Andere onderdelen van het programma waren erop gericht om de buurt te activeren, bewoners met elkaar in contact te laten komen over hun wijk. Deze werden zo veel mogelijk verzorgd door actieve bewoners uit Amsterdam Oost zelf. Zo werd er een tekenworkshop over je thuis voelen in de buurt georganiseerd, was er een goochelaar die het belang van een breder perspectief illustreerde door verschillende trucs, en een koffiecorner bemand door jongeren uit Oost. Ook de lunch werd verzorgd door (beginnende) cateraars uit het hele stadsdeel. Verder werden panelleden die geen Nederlands spraken gekoppeld aan een taalbuddy, een andere deelnemer die hen hielp met vertalen.
Samen in gesprek
Zo vond het stadsdeelpanel plaats waarbij niet alleen veel verschillende concrete adviezen geformuleerd zijn door de deelnemers, maar ook de minder tastbare doelen gehaald werden. Deelnemers hebben nummers uitgewisseld, Whatsappgroepen gestart, of hebben zelfs samen een initiatiefgroep opgericht. Het panel bestond uit een diverse groep mensen uit heel Amsterdam Oost, waarvan de meesten nooit eerder in gesprek waren geweest met de gemeente. Juist dat in gesprek gaan met anderen, samen ideeën bedenken en deze uitwerken tot adviezen die ze konden presenteren aan de stadsdeelcommissie, vonden deelnemers erg interessant en leerzaam. Verder lieten deelnemers weten niet alleen veel buren te hebben ontmoet, maar ook veel te hebben geleerd over hoe de lokale democratie in het stadsdeel werkt, en waar organisaties en de gemeente mee bezig zijn in Oost.
Het was spannend om vanuit een vorm te starten, en een dag op te zetten die voldoet aan de wensen en verwachtingen van alle betrokkenen. Maar zoals een 17-jarige deelnemer op de paneldag het verwoordde toen we hem vroegen waarom hij had besloten deel te nemen; ‘het was spannend om te komen, ik wist niet wat er precies zou gebeuren, maar toen zeiden mijn ouders “juist daarom moet je het doen”’.