Het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren-Energie (MVI-E) van de Topsector Energie heeft Public Mediation en TNO gevraagd om in een pilot te onderzoeken welke condities we kunnen creëren om industriële partijen bij de realisatie van klimaat- en energieprojecten te laten samenwerken met omgevingspartijen. In de periode oktober 2020 – december 2021 heeft een groep bedrijven, overheden, lokale maatschappelijke organisaties en bewoners die actief zijn in de IJmond hieraan deelgenomen.

Twee sporen

De co-creatie pilot verliep langs twee sporen: 1) maandelijkse bijeenkomsten met bedrijven en overheden, waarin werd gereflecteerd op- en afgestemd over concrete klimaatprojecten, en 2) vier leerbijeenkomsten met partijen uit de IJmond waarin de onderlinge afhankelijkheden in beeld zijn gebracht, een dialoog is gestart en waarin is verkend hoe deze partijen vorm zouden kunnen geven aan co-creatie.

Gezondheid

Gedurende de looptijd van de co-creatiepilot is het maatschappelijk debat over de gezondheidseffecten van de staalproductie in de IJmond sterk opgekomen. Uit de leerbijeenkomsten kwam naar voren dat de zorgen hierover worden herkend, maar dat deze zorgen over de gezondheid te weinig aan bod komen in de besluit- vorming over klimaatprojecten en in de beleidsstrategieën voor de verduurzaming van de energievoorziening. Dat leidt tot grote zorgen bij groepen omwonenden die zich afvragen wie de verantwoordelijkheid neemt voor de bescherming van hun gezondheid. Inmiddels is gezondheid als randvoorwaarde gesteld voor de realisatie van projecten uit de Cluster Energiestrategie. Tegelijk zijn er ook zorgen dat de werkgelegenheid verdwijnt en dat de verduurzaming niet snel genoeg gaat.

Reflectie in de “tussenruimte”

De co-creatiepilot had een reflectief karakter, waarin de partijen -los van formele besluitvorming over projecten en beleidsstrategieën- hebben verkend in hoeverre zij afhankelijk zijn van elkaar, welke issues er spelen en hoe zij aankijken tegen de verschillende opgaven in de IJmond. Daaruit komt dat de onderlinge afhankelijkheden groot zijn, maar er geen proces is om tot bredere gebiedsafwegingen te komen. Deelnemers hadden de verwachting dat deze co-creatiepilot hen meer handelingsperspectief zou bieden om die afwegingen te kunnen maken. Tegelijk is er ook behoefte aan een “tussenruimte” waarin het niet over besluitvorming of participatie gaat, maar waar ruimte is voor reflectie.

Handelingsrepertoire voor verduurzaming

Vanuit onze praktijkervaringen komen we tot een handelingsrepertoire dat in vergelijkbare situaties van pas kan komen.

  • In de IJmond wordt onrecht gevoeld rond het thema gezondheid dat recht gezet moet worden om door te kunnen gaan met een energietransitie die op voldoende maatschappelijke steun kan rekenen. Het onderzoek van het OM en een eventuele rechtszaak zal geen bevredigende oplossing bieden voor dit gevoelige vraagstuk.
  • Een gemeenschap heeft geen vastomlijnd idee van de toekomst. Pas als er grote veranderingen komen gaan mensen nadenken over wat dat voor hen betekent. Organiseer de besluitvormingsprocessen zodanig dat belanghebbenden de mogelijkheid hebben om hun stem te laten horen en om in procedures deel te nemen die open, eerlijk en transparant zijn. Bij voorkeur gekoppeld aan de bredere uitdagingen van de IJmond. Dat vraagt om afstemming van het handelen van overheden en bedrijven over hoe zij in gesprek gaan met elkaar en met omwonenden en belanghebbenden.
  • Om de transitie van de industrie te versnellen zal ook verbreding moeten worden gezocht. Dat kan door een gebiedsagenda te maken voor de IJmond waarin ook werkgelegenheid, gezondheid, woningbouw, natuur, recreatie en mobiliteit een plek krijgen. Bouw de agenda op met partijen in het gebied en organiseer een platform waarop partijen in overleg met elkaar de gebiedsagenda kunnen uitvoeren.

Deze rapportage beschrijft de gevolgde aanpak en hoe de co-creatiepilot is verlopen en is hier te vinden.

Naar het overzicht